KİMLER KISA BOYLU SAYILIR?
Kısa boy, ölçülen boyun o yaş ve cinse göre normal büyüme eğrilerinin alt sınırının (3 persentilin) altında olmasıdır. Yıllık boy artışının o yaşa göre normalden az olması durumunda büyüme hızı yetersiz olarak değerlendirilir (yıllık büyüme hızı 1-2 yaşlar arasında yaklaşık yılda 10-12 cm, 2 – 4 yaşlarında ise yılda yaklaşık yılda 6-8 cm’dir). 4 yaşından ergenlik başlayana kadar ortalama büyüme hızı 5-6 cm/yıl’dır.
Boy Kısalığı ve Büyümede Duraklamanın Tanısı ve Takibi
HASTALIK OLARAK SINIFLANMAYAN BOY KISALIKLARI NELERDİR?
Kısa boy, ölçülen boyun o yaş ve cinse göre normal büyüme eğrilerinin alt sınırının (3 persentilin) altında olmasıdır. Yıllık boy artışının o yaşa göre normalden az olması durumunda büyüme hızı yetersiz olarak değerlendirilir (yıllık büyüme hızı 1-2 yaşlar arasında yaklaşık yılda 10-12 cm, 2-4 yaşlarında ise yılda yaklaşık yılda 6-8 cm’dir). 4 yaşından ergenlik başlayana kadar ortalama büyüme hızı 5-6 cm/yıl’dır.
Ailevi Boy Kısalığı
Kısa boylu bazı çocukların anne-babaları veya diğer yakın akrabaları da kısa boyludur. Bunun nedeni kalıtımdır. Bu çocukların hedef boyları 3. persentilde veya daha aşağıda olabilir ama büyüme hızları normaldir. Bir çocuğu değerlendirirken doktor onun erişkin yaştaki boyunu tahmin etmek için anne ve babasının boylarını göz önünde tutar. Ancak altta yatabilecek bazı kalıtsal olan hastalıkları da mutlaka düşünmek gerekir.
Yapısal Büyüme ve Ergenlik Gecikmesi
Yapısal büyüme ve ergenlik geçikmesi, tamamen sağlıklı çocuklarda ergenlik gelişiminde gerilik ile birlikte boyun geçici olarak kısa kalmasıdır. Bu durum erkeklerde daha sık görülür ve hastalık değildir. Bu çocukların 3-4 yaşlarından itibaren boyları kısa ancak büyüme hızları normaldir.
Erkeklerde ortalama ergenlik başlama yaşı 9-14 yaş, kızlarda 8-13 yaştır. Kızlarda 13 erkeklerde 14 yaşına kadar ergenlik belirtilerinin başlamaması, nedene yönelik araştırma gerektirir.
Yapısal ergenlik gecikmesi olan çocuklarda puberte başlama yaşlarında büyüme normal sınırların altına düşer ve aynı yaştaki arkadaşlarına göre çocuklar görece kısadırlar. Ergenliğin başlaması ile büyüme hızlanır ve erişkin boy hedef boya ulaşır. Bu çocuklarda büyüme hormonu eksikliği yoktur ve bunlara büyüme hormonu verilmesi erişkin boyu etkilemez.
BOY KISALIĞINA YOL AÇAN HORMON HASTALIKLARI HANGİLERİDİR
Tiroid hormonu eksikliği hem yavaş büyüme hem de zekânın az gelişmesi ile sonuçlanır. Bu sorun doğuştan olabileceği gibi çocukluk veya erişkin çağda herhangi bir zamanda gelişebilir. Tiroid hormonu eksikliği, kan testi ile saptanır ve ilaç ile kolayca tedavi edilebilir. Doğumda hipotiroidi taraması bu nedenle son derece önemlidir. Doğumsal hipotiroidide zeka da etkilenir. Edinsel hipotiroidide zeka etkilenmez.
Büyüme hormonu, büyümeyi doğrudan etkileyen hormondur. Büyüme hormonu eksikliği ile beraber hipofizden salgılanan diğer hormonlar da eksik olabilir. Bu durum doğumsal olabileceği gibi, beynin (hipofiz veya hipotalamusun) doğum sırasında veya sonrasında zarar görmüş olması, şiddetli kafa travması, hastalık nedeni ile beyin hasarlanması, ışın tedavisi veya tümörler nedeni ile olabilir.
Büyüme hormonu eksikliği olan bir çocuk kısa boyludur ama vücut oranları normaldir. Bu çocukların yüzü genellikle yaşına göre küçük gözükür ve ağırlıkları biraz fazladır.
Tedavisinde insan vücudunun yaptığı büyüme hormonundan farksız büyüme hormonu kullanılmaktadır. Tedavi genellikle yıllarca devam eder. Büyüme hormonu tedavisi her gün deri altına enjeksiyon şeklinde uygulanmaktadır.
ANNE KARNINDA BAŞLAYAN BOY KISALIĞI (İntrauterin Gelişme Kısıtlılığı)NEDİR?
Dokuz ay süren normal gebelik sonrası dünyaya gelmiş olmalarına rağmen doğum ağırlığı düşük bebeklerde rahim içi büyüme gecikmesinden söz edilir. Bu sorun çocuğun boyunun hep kısa kalmasıyla sonuçlanabilir ya da çocuk, söz konusu soruna yol açan nedenin şiddetine ve etkili olduğu zamana göre daha sonra akranlarıyla arasındaki boy farkını kapatabilir.
DİĞER NEDENLER
Turner Sendromu, kız çocuklarında büyüme geriliğine neden olan genetik bir büyüme bozukluğudur.
İskelet displazisi veya kondrodistrofi, kemik kıkırdak dokularının anormal oluşumuna ve gelişmesine bağlıdır Bu çocukların boyu son derece kısadır ve vücut orantıları da anormaldir. Bu bozukluğun etkili bir tıbbi tedavisi yoktur. Ancak akondroplazide yeni bazı ilaç tedavileri gündemdedir.
Beslenme bozuklukları, besin ve kalori alımının veya bazı besin öğelerinin yetersiz alınması durumunda büyümede yavaşlama veya boy kısalığı olabilir.
Uzun süreli ve diğer sistemleri ilgilendiren hastalıklarda, ağır kansızlık, parazitoz gibi durumlarda boy kısalığı görülebilir.
NEDENİ BİLİNMEYEN BOY KISALIĞI NEDİR?
Boy kısalığına yol açtığı bilinen hormon eksiklerinden veya hastalıklarından hiçbirinin bulunmadığı bilinmesine rağmen bir çocuğun boyu, beklenin altında olabilir.
