SGA için Kırmızı Bayrak
Büyümede yakalama yapmayan SGA çocukların, özetle boyu 3. Persantil altında olanların, en geç 3 yaşında çocuk endokrinoloji uzmanına sevki gerekir.
SGA nedir? Gebelik haftasına göre doğum ağırlığı ve/veya boyu düşük olan çocuktur.
- Bu çocukların %85’i büyümede yakalama yapar ve normal eğrilere girer.
- Büyümede yakalama yapmayan SGA çocukların, özetle boyu 3. Persantil altında olanların, en geç 3 yaşında çocuk endokrinoloji uzmanına sevki gerekir.
- Eğer, büyümede yakalama yapamayan SGA doğan çocuğun baş çevresi düşük ise, zeka ve gelişiminde gerilik varsa, vücut oranları bozuksa, veya dismorfik bulguları varsa ve anne-baba boyuna göre yakalama yapamadıysa daha erken yaşlarda çocuk endokrin uzmanına sevki gerekir.
GEBELİK YAŞINA GÖRE KÜÇÜK (SGA) NE ANLAMA GELİR?
Gebelik yaşına göre doğum ağırlığı ve/veya boyu normal sınırlar (3-97. persentiller) içinde olan bebekler AGA (appropriate for gestational age, gebelik yaşına göre uygun) olarak tanımlanır. Gebelik yaşına göre küçük (SGA, small for gestational age) bebek ise doğum ağırlığı ve/veya boyunun gebelik yaşına göre beklenen değerden düşük olması demektir. Geçmişte, normal değerlerin alt sınırı olarak 10. persentil kabul edilirdi. Günümüzde ise ortalamanın 2 standart sapma aşağısı (yaklaşık 3. persentil) beklenen alt sınır değer olarak kabul edilmektedir. Buna göre her 100 yenidoğan bebekten 3’ünün doğum ağırlığı veya boyu normalden düşüktür. SGA bebekler term veya prematüre (preterm) olabilir.
SGA OLMASI BEBEĞİNİZİN GELECEKTEKİ BÜYÜMESİ İÇİN NE ANLAMA GELİR?
SGA doğan bebeklerin yaklaşık %90’ı hızlı büyüyerek 2 yaşına kadar normal ağırlık ve boya ulaşırlar. Ancak bu bebeklerin yaklaşık %10 kadarı büyümede yakalama yapamaz ve çocukluk dönemi boyunca boyları -2 standart sapma (3. persentil) altında kalır. Ergenlik döneminde de büyüme hızlanmaları yeterli olmaz ve nihayet erişkinlik boyları kısa kalır. Hayatın ilk 2 yılında gözlenen büyümede yakalama çocuğun sadece 3. persentil üzerine çıkması değil, anne-baba boyuna göre belirlenen hedef boy persentiline ulaşması demektir. Prematüre SGA’larda büyümede yakalma term SGA’lara göre daha yavaş olur, bu anlamda 4 yaşa kadar beklenebilir.
Doğum Sırasında ve Hemen Sonrasında
Gebelikte yetersiz büyüme fetüse besin ve oksijen geçişinin azalması gibi fetüsü etkileyen bir sorun olduğunu gösterebilir. Bu durumda doktorlar çoğu zaman fetüs açısından daha fazla riskin önüne geçmek için erken doğum önerir. Özellikle oksijensiz kalan SGA bebeklerde doğumu izleyen haftalarda problemlerin gelişme olasılığı daha yüksektir.
Bebeklikte
Doğum öncesi büyüme geriliği olan çoğu bebek ilk yılında boy ve kiloda hızlı bir artış sergiler. Buna ‘büyümede yakalama’ denir ve görünürde vücudun yavaş büyümeyle geçen dönemi telâfi etme şeklidir. Bu çocuklar genelde ikinci yılın sonunda normal boya erişirler. Çocuk o zamana kadar boy farkını kapatmamışsa, yetişkinlikle kısa boylu kalma olasılığı vardır.
Büyümede yakalama sergilemeyen çocuklar yine de (yıllık cm açısından) normal hızda büyüyebilirler, ancak boyları aynı yaştaki diğer çocukların altında kalabilir.
Belli bir çocuğun büyüme geriliği yaşayacağı ya da büyümede yakalama sergileyeceği doğumda öngörülemez. Öte yandan, gebelik yaşına göre çok kısa ve çok zayıf doğan çocukların hafifçe az kilolu veya sınırda kısa doğan çocuklara oranla normal boya erişme olasılığı daha düşüktür.
SGA çocuklarda bebeklik döneminde beslenme problemleri yaygındır. SGA doğan bebeklerin doğumdan hemen sonra ve erken bebeklikte kan şekerinin düşmesi (hipoglisemi) riski daha yüksektir.
Çocuklukta
SGA doğan bazı çocuklarda fiziksel ve zihinsel yetilerin düşük olduğu görülse de bu durum prematüre çocuklarda daha olasıdır.
SGA doğan kısa boylu çocuklar genelde daha az özgüvenlidir ve ufak tefek olduklarından, onlara çoğu zaman gerçek yaşlarından daha küçükmüş gibi davranılır. Yaşıtı diğer çocuklardan daha küçük olmaları alaylara ve zorbalığa maruz kalmalarına yol açabilir. Normal zihinsel ve duygusal gelişim için çocuğunuzu aşırı korumamak önemli olsa bile, okulda zorbalığa maruz kalma bildirimleri ciddiye alınmalıdır.
Kendilerine uyacak doğru yaş grubundan giysiler giyinmek ya da daha büyük çocuklar için tasarlanmış ortamlarda yaşamak gibi günlük yaşam zorlukları da SGA doğan çocuk için hayatı zorlaştırabilir.
Yetişkinlikte
SGA doğan ve 2 yaşına gelene dek normal boya erişmeyen çocukların yetişkinlikte de kısa boylu olmaları muhtemeldir. Daha kısa olmanın kişinin yaşamı ve kariyeri üzerindeki olumsuz etkisine ek olarak, SGA doğmakla bağlantılı bazı sağlık riskleri de vardır.
Bu çocukların kemik yoğunluğu genelde yaşıtlarından azdır ve bu da yaşamın ileri dönemlerinde osteoporoza yol açabilir. Ayrıca yetişkinlerde düşük doğum kilosu ile yüksek tansiyon, geç başlayan diyabet ve yüksek kolesterol arasında bir bağlantı olduğu görülmektedir. Bunlar kalp ve damar problemlerine yol açabilir. Yaşam boyu aşırı kilo alanlarda risk daha yüksektir.
BEBEKLER NEDEN SGA DOĞAR?
Nedeni genelde bilinmemektedir. Bazen intrauterin büyüme kısıtlılığı (IUGK) nedeniyle olabilir. IUGK, bebeğin anne karnında iyi büyümediği anlamına gelir. SGA veya IUGK ile doğan bebekler için bilinen bazı risk faktörleri arasında şunlar yer almaktadır:
- Annenin sigara kullanması
- Yetersiz beslenme
- Preeklampsi veya eklampsi
- Plasenta problemleri
- Gebelik sırasında geçirilen kızamıkçık, toksoplazmozis, sitomegalovirüs veya sifilis gibi enfeksiyonlar
- Annenin alkol veya uyuşturucu kullanması
Bazı durumlarda SGA doğmak annenin boyu, kilosu ve etnik kökeninin yanı sıra, çoğul gebelik sonucu da olabilir.
BEBEĞİNİZİ DEĞERLENDİRMEK İÇİN HANGİ TESTLER KULLANILABİLİR?
Zaman içinde bebeğinizin büyümesini izlemek için kullanılan en iyi “test” büyüme eğrisidir. SGA doğan bebekler çoğu zaman iyi büyürler ve genelde büyümelerine yardımcı olmak için özel testler ve tedaviler gerekmez. Büyümeyle ilgili bir endişe varsa, doktor çocuğunuzun kemik yaşını kontrol edebilir (sol elin ve el bileğinin filmi) veya büyümeyi etkileyebilecek etkenleri kontrol etmek için kan tetkikleri yapabilir. SGA doğan ve 2-4 yaş arası boyu kendi yaş ve cinsiyetine göre normalin -2 standart sapma altında kalan bebeklerde zaman zaman büyüme hormonu kullanılması düşünülebilir.
GELECEKTEKİ GEBELİKLER AÇISINDAN RİSKLER NELERDİR?
İki gebelik arasında geçen süre çocukların doğumdan önceki gelişimi üzerinde etkilidir. İlk doğumun üzerinden 18 ay geçmeden ikinci kez gebe kalan annelerin SGA bebeği olma olasılığı daha yüksektir. Annenin bir çocuğu SGA ise, bir sonraki gebelikte yine küçük bir çocuk doğurma riski iki katına çıkar. Annenin boy ve kilosu da bebeğin doğum öncesi gelişimi üzerinde etkilidir. Anne 50 kg’dan zayıfsa bebeğinin küçük doğma riski artar. Bu risk daha genç ve daha yaşlı annelerle sigara kullanan annelerde de artmaktadır.