Herkese merhaba Doç. Dr. Erdal Eren ben.
Kronik sağlık sorunları ve büyüme konusunu işleyeceğiz bu videomuzda. 12 aydan uzun süren ve yaşamı etkileyen sağlık problemleri olarak karşımıza çıkar. Aslında düşündüğümüzden daha fazla oranda görülür. Unutmayalım ki bu sorun sadece çocuğu değil, onu çevreleyen kardeşini, annesini, babasını yani aileyi de etkileyen bir durumdur. O yüzden oldukça önemlidir.
Kronik sağlık sorunları deyince aklımıza neler gelir? Örneğin böbrek sorunları, karaciğer sorunları, romatolojik yani romatizmal hastalıklar, pankreası etkileyen örneğin Tip 1 diyabet rahatsızlığı aklımıza gelebilir. Bağışıklık sistemini etkileyen durumlar, karaciğer hastalıkları, akciğer hastalıkları, astım, kistik fibrosis ve buna bezer birçok rahatsızlık kronik sağlık sorunlarıdır.
Kronik sağlık sorunlarının ne gibi etkileri vardır? Tabii ki kronik sağlık sorunu yaratan hastalığın belirli bir yan etkisi vardır. Ama bunun yanında başka sorunlar da kendini gösterir. Örneğin hastalığa bağlı ağrı bunlar içinde önemlidir. Hastalığa bağlı beslenme sorunları olabilir. Yine hastalığa bağlı ruhsal sıkıntılar ortaya çıkabilir. Örneğin bu çocuklar daha az okula gitmekte, arkadaşları ile daha az oynamaktadır. Bu da çok önemli bir yan etkidir. Yine bu hastalıklarda kullanılan ilaçlara bağlı yan etkiler de sorunları daha çok arttırmaktadır.
Peki kronik sağlık sorunlarında büyüme nasıl etkilenir. Önce büyüme için gerekenleri söylemek lazım. Büyüme için öncelikle sağlam bir hipofiz, hipofizden salgılanan büyüme hormonu, büyüme hormonunun karaciğerde ortaya çıkardığı İGF denilen hormon ve İGF’nin kondrasitlerde yani büyüme plaklarında büyümeyi uzatması olarak söylenebilir.
İşte bu sistemde yani hipofizi, karaciğeri ve büyüme plaklarını etkileyen her şey çocuğun büyümesini negatif yönde etkiler. O yüzden bu hastalıkların kendisine ait sorunlar, hastalıklarda salınan bazı sitokin gibi maddeler, beslenme sorunları, kıkırdak sorunları veya kullanılan ilaçlar; büyümeyi maalesef kötü yönde etkilemektedirler.
Bunlar içinde en bilineni kortikosteroidlerdir. Aslında kortizon ilaçlarının birçok faydası vardır ancak özellikle kemikler üzerine ve büyüme üzerine yan etkileri olabilir. O yüzden bu ilaçları uygun dozda kullanmak gerekir. Yine bağışıklık sistemini etkileyen ilaçların da büyümeye yan etki yaptığı bilinmektedir.
Kronik sağlık sorunlarında büyüme hormonu asıl bir tedavi yöntemi değildir. Önemli olan altta yatan hastalığı yani onun çözümünü bulmak gerekir. Ancak bütün bunlara rağmen yani tedavilere rağmen eğer çocuk yeterince uzamıyorsa, yıllık belli bir santimin üzerinden daha düşükse bu çocuklarda testler sonrasında yapılan büyüme hormonu üre (?) testleri sonrasında büyüme hormonu seçeneği kullanılabilir.
Kronik sağlık sorunu olan çocuğa yaklaşım oldukça önemlidir. Sadece çocuğa değil de onun yanında bulunan ebeveyne de her zaman destek olunmalıdır. Empati yapılmalı, onlara verilen ilaçların yan etkileri bilinmeli, hastanede yatış süreleri azaltılmalı, onların özetle oyun çağında ise arkadaşları ile daha fazla vakit geçirmesi sağlanmalı, okula gitmesi yönünde desteklenmeli ve gerekiyorsa da büyüme konusundaki gerekli hormonal destek verilmelidir.
Teşekkür ederim.